Over de intelligentie van olifanten

Kandula. National Zoo 06/2009. Photo: © Ryan Easley (http://www.elephant.se/database2.php?elephant_id=214)

Olifanten zijn uiterst intelligente dieren waarvan is aangetoond dat ze zelfs oorzaak-gevolgrelaties begrijpen.

Zo maakt vooraanstaand primatoloog en etholoog Frans de Waal in één van zijn boeken melding van een experiment dat hij met eigen ogen mocht aanschouwen. De hoofdrol in deze is weggelegd voor Kandula[1], een jonge olifantenstier in de dierentuin van Washington. Wetenschappers hingen takken met fruit in zijn verblijf maar op zulk een manier dat hij er nét niet aan kon. Wel vond Kandula in zijn verblijf verschillende voorwerpen terug die als werktuigen konden dienen zoals stokken, een vierkante kist en verschillende dikke houten planken.

De stokken liet hij links liggen, wat begrijpelijk is. Een olifant zijn slurf is namelijk niet alleen een ‘grijporgaan’, maar ook een reukorgaan, boordevol zenuwuiteinden, en dan vooral de gevoelige punt of slurfvinger. Het gezichtsvermogen van een olifant is beperkt, maar ruiken kan dit dier als geen ander. Moest Kandula dus een stok hebben opgeraapt met zijn slurf, dan zou deze stok deels de doorgang naar zijn neusgaten hebben belemmerd en dus zijn uitstekende reukzin hebben gehinderd. De olifantenstier koos dan ook voor een ander hulpmiddel, namelijk de vierkante kist. Hij schopte hiertegen, net zo lang tot het perfect onder een tak stond. Kandula ging met zijn voorpoten op de kist staan en klaar was Kees. Nu hij wat hoger stond kon hij met zijn slurf met gemak aan alle lekkernijen.

Maar zo snel waren de onderzoekers niet tevreden. Ze maakten het hem nog wat moeilijker door in een volgende proefopstelling de kist uit het zicht te zetten. Kandula moest zich dus de oplossing voor de geest halen om toch nog het voedsel te kunnen bemachtigen. Voor veel dieren zou dit een probleem zijn, maar niet voor olifanten. Kandula ging gewoon op zoek naar de kist. Haalden de onderzoekers de kist weg, koos Kandula voor de houten planken, legde deze keurig op elkaar, en bemachtigde zo het fruit.

Een ander voorbeeld van de intelligentie van olifanten is het feit dat ze zichzelf herkennen in een spiegel. Happy, een Aziatische olifant in de Bronx Zoo in New York, wreef bijvoorbeeld tijdens een experiment herhaaldelijk over een wit kruis op haar voorhoofd terwijl ze voor de spiegel stond. Ze kon alleen weet hebben van dat kruis door haar spiegelbeeld met haar eigen lichaam in verband te brengen. Enkel mensen, mensapen en dolfijnen zijn hier ook nog toe in staat.

---

[1] Kandula was slechts de tweede Aziatische olifant ter wereld die verwekt was door middel van kunstmatige inseminatie en bracht het aantal olifanten die door deze ingreep het levenslicht zagen op een totaal van vijf.

NM
3 februari 2014

P.S. Deze tekst is een voorpublicatie van het boek dat de auteur over olifanten aan het schrijven is.